1. Tên quy trình: Quy trình sản xuất cây Nho.
2. Thông tin chung
2.1. Xuất xứ của quy trình
Kết quả thực hiện đề tài nghiên cứu; tổng kết thực tiễn sản xuất cây nho trên địa bàn tỉnh; tham khảo các quy trình từ chương trình, dự án đã thực hiện; sổ tay hướng dẫn của Cục trồng trọt.
2.2. Phạm vi, đối tượng áp dụng
Áp dụng cho sản xuất cây nho trên địa bàn tỉnh Sơn La.
3. Nội dung quy trình
3.1. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh
3.1.1. Yêu cầu về nhiệt độ
Nho có thể trồng ở vùng có nhiệt độ từ-20oC vào mùa đông và 45 oC vào mùa hè, tuy nhiên nhiệt độ thích hợp nhất là từ 20-32 oC.
3.1.2. Yêu cầu về mưa và độ ẩm
Cây nho không thích hợp với những vùng mưa nhiều; lượng mưa thích hợp khoảng 800-1.000mm/năm; ẩm độ trung bình 70-80% là thích hợp nhất.
3.1.3. Yêu cầu về ánh sáng
Cây nho ưa ánh sáng trực xạ và sinh trưởng, phát triển tốt trong điều kiện chiếu sáng nhiều, số giờ nắng bình quân trên 7 giờ mỗi ngày.
3.1.4. Yêu cầu về đất đai
- Nho thích hợp đất tơi xốp, thoáng khí, tầng canh tác sâu 2-3m, tiêu nước tốt như đất thịt pha cát (35-40% cát, 35-40% bùn và 25% sét) hoặc đất cát nhẹ.
- Tốt nhất trồng trên đất phù sa, có thành phần cát nhẹ, thịt pha cát, đất tơi dễ làm có kết cấu tốt, mực nước ngầm sâu; tránh các loại đất sét nặng, tầng canh tác nông, tiêu nước kém, đất mặn, đất quá chua không được cải tạo; Độ pH của đất là 6,5-7,5 là thích hợp nhất.
3.2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc
3.2.1. Tiêu chuẩn cây giống
Đảm bảo theo quy chuẩn, tiêu chuẩn theo quy định về cây giống.
3.2.2. Thiết kế vườn trồng
Áp dụng kỹ thuật làm giàn chữ Y, cấu tạo giàn như sau:
- Chiều cao giàn 2,0m; chiều cao đỉnh mái che 2,5m; chiều rộng giàn 2,5m; sử dụng thép Ø 4mm để căng khung dây giữa các cọc bê tông để cố định giàn và làm vòm mái che; sử dụng thép Ø 3mm để cố định khung vòm mái che và sử dụng 3 tầng dây thép Ø 1,1mm để căng các hàng dây theo hình chữ Y để cho nho leo. Các loại dây thép sử dụng để căng giàn đều là thép không gỉ.
- Cột làm giàn được làm bằng bê tông cốt thép hoặc sắt Ø 42mm: Đối với cột bê tông cao 3m, rộng 8cm x 8cm x 8cm, trong có 3 cây sắt Ø 8mm, các cây sắt được cố định với nhau bằng đai sắt Ø 6mm (nếu cột sắt Ø 42mm, độ dày 1,4mm).
- Mái che được làm bằng nilon trong suốt, độ dày 0,6mm chống UV, rộng 2,5m, có tác dụng che mưa lớn tránh làm táp lá, rụng hoa, quả, che sương muối hạn chế sâu, bệnh hại. Mái che mưa được làm theo hình mái vòm có độ dốc để thoát nước, mặt mái che phải được làm căng, phẳng để tránh đọng nước. Trên mái được chằng buộc thật kỹ bằng dây mềm có độ bền cao để chống gió làm tốc
mái.
- Đất trồng nho phải được cày sâu từ 20-30cm; bừa 1-2 lần để san phẳng mặt ruộng, đồng thời làm đất tơi xốp, loại bỏ những gốc, rễ cỏ dại.
- Lên luống: Chiều rộng 2,5m, chiều cao 30-50cm, thành luống vát cong theo hình mai rùa, rãnh luống rộng 40-50cm đảm bảo dễ thoát nước.
- Mương thoát nước: Chiều rộng 40cm, sâu hơn rãnh luống từ 20-30cm, bố trí xung quanh khu vực trồng nho đảm bảo nước không đọng lâu trong rãnh luống.
3.2.3. Mật độ và khoảng cách trồng
- Khoảng cách: cây cách cây 1,5m-2m; hàng cách hàng 2,5m
- Mật độ trồng: 2.000 cây/ha.
3.2.4. Đào hố trồng và bón lót
Đào hố kích thước 50 x 50 x 50cm. Đất mặt để một bên, đất ở dưới để một bên, trộn lớp đất mặt với khoảng từ 8-10kg phân chuồng hoai mục, 0,3-0,5kg vôi và 0,3-0,5kg lân, sau đó cho phân đã trộn xuống hố rồi dùng đất còn lại lấp gần đầy miệng hố để kín phân và hạn chế cỏ mọc. Dùng que nhỏ đánh dấu tâm hố để tiện cho việc trồng sau này. Việc trộn phân, lấp hố hoàn thành trước khi trồng ít nhất từ 10-15 ngày.
3.2.5. Thời vụ và kỹ thuật trồng
- Thời vụ: Cây nho có thể trồng các tháng trong năm. Tuy nhiên để tỷ lệ sống cao, ở Sơn La nên trồng vào 2 vụ chính sau: Vụ Xuân: tháng 2-3; Vụ Thu: tháng 9- 0.
- Kỹ thuật trồng:
Xé bỏ bầu nilon, cho cây giống xuống hố trồng, lấp đất, tránh cho rễ cây tiếp xúc trực tiếp với phân. Yêu cầu cây trồng phải thẳng hàng, rễ không bị gấp khúc.
3.2.6. Chăm sóc
- Phân bón:
+ Thời kỳ kiến thiết cơ bản
Thời kỳ này kéo dài khoảng 7-8 tháng.
Lượng phân bón/ha: Phân đạm nguyên chất (N) 220kg; Phân lân nguyên chất (P2O5) 160kg; Phân kali nguyên chất (K2O) 300kg; Phân hữu cơ sinh học 3.000kg. Khi bón quy đổi ra phân đơn hoặc phân hỗn hợp NPK, cách bón theo hướng dẫn từng loại phân bón theo quy định.
+ Thời kỳ kinh doanh
Lượng phân bón/ha: Phân đạm nguyên chất (N) 276kg; Phân lân nguyên chất (P2O5) 160kg; Phân kali nguyên chất (K2O) 300kg; Phân hữu cơ sinh học 3.000kg. Khi bón quy đổi ra phân đơn hoặc phân hỗn hợp NPK, cách bón theo hướng dẫn từng loại phân bón theo quy định.
Trường hợp cây phát triển kém hoặc bộ rễ bị thương tổn có thể sử dụng thêm phân bón lá kích thích ra rễ và một số loại phân bón lá có hàm lượng Canxi cao vào các giai đoạn trước khi ra hoa, sau đậu quả, khi quả lớn.
- Tưới nước:
+ Áp dụng biện pháp tưới nhỏ giọt thiết kế đơn giản bao gồm: Bồn chứa nước, bồn hòa phân, bảng điều khiển điện, bộ châm phân, bộ lọc, van xả, hệ thống ống dẫn tưới đến từng gốc nho. Mỗi gốc nho được tưới bằng 1 béc tưới bù áp, nhỏ giọt lưu lượng 8 lít/1 giờ. Ống dẫn chính được làm bằng nhựa PE. 

+ Giai đoạn kiến thiết cơ bản: Tưới đẫm nước cho cây ngay sau khi trồng, sau đó tùy theo thời tiết định kỳ từ 2-3 ngày tưới nước một lần, luôn đảm bảo độ ẩm đất từ 60-70% (sử dụng hệ thống tưới 3 ngày/lần, mỗi lần tưới 25 phút).
+Giai đoạn kinh doanh: Sử dụng hệ thống tưới định kỳ 3 ngày/lần, mỗi lần tưới 50-60 phút (5-6 lít nước/gốc). Ngưng tưới nước trước khi thu hoạch 7-10 ngày để quả không bị mềm sau khi thu hoạch, tăng chất lượng và thời gian bảo quản.
+ Nếu mưa nhiều, kéo dài cần kịp thời tiêu thoát nước ra khỏi rãnh, tránh ứ đọng nước lâu ngày.
- Làm cỏ: Khi cây còn nhỏ, phải thường xuyên làm xáo cỏ cho vườn nho để tránh cỏ lấn át nho; khi cây nho đã lớn, thường xuyên nhổ các bụi cỏ tốt cạnh tranh sinh trưởng với nho. Trong trường hợp trồng nho không có che phủ nilon, sau khi trồng mới có thể trồng xen các cây họ đậu như lạc, đậu tương hoặc đậu xanh và giữa hai hàng nho.
- Cắt tỉa, tạo tán
+ Tạo cành cấp 1, 2
Giai đoạn cây chưa lên giàn: Khi cây được 7 lá thật cắt bỏ ngọn chính để lại 5 lá thật. Tiến hành cắm que, buộc cây và que cho cây nho leo; cắt bỏ nhánh bên để lại 2 nhánh bên cao nhất, cắt bỏ xúc tua ngay sau khi xúc tua dài từ 3 cm trở lên; sau khi 2 nhánh phát triển chọn nhánh khỏe nhất, làm tuần tự khi cây nho leo đến dây 1m.
Giai đoạn cây lên đến giàn 0,95m: Khi cây lên đến dây cách đất 0,95m, tiến hành bấm ngọn nuôi hai nhánh bên cao nhất để lại buộc cố định vào dây số 1m để hai nhánh phát triển đều sang 2 bên (cành cấp 2) sau khi mỗi nhánh được 7 lá thật thì ngắt ngọn và nuôi mỗi nhánh từ 4-5 cành cấp 3; 1 cây nuôi từ 8-10 nhánh, cành này rất quan trọng để cho quả và tạo năng suất của vườn nho. Cành cấp 3 phát triển được 5 lá tiến hành bấm ngọn để 3 lá và buộc dây, làm tuần tự đến khi cho quả đồng loạt. Thường xuyên cắt tỉa ngọn các nhánh bên và xúc tua của cây nho, cắt bỏ ngọn chính để lại 5 lá thật, cắt bỏ nhánh bên để lại 2 nhánh bên cao nhất. Trong quá trình tạo tán, phải buộc dây chắc chắn vào giàn để gió không làm hỏng ngọn nho.

+ Kỹ thuật cắt cành
Để nho thu hoạch 1 năm 2 lần cần tiến hành cắt cành 2 vụ chính:
Vụ Đông Xuân: Cắt cành tháng 12-tháng 2 dương lịch năm sau, thu hoạch tháng 5-6 dương lịch. Thực hiện khi nhiệt độ ổn định từ 15oC. Kỹ thuật cắt cành: Chọn những cành to khỏe mạnh, có thân tròn cỡ cây bút chì, lóng đều trên 2 cành cấp 1 nằm trên dây giàn, cắt để lại 3-4 mắt. Nếu cành nhỏ, ngắn thì cắt ở vị trí mắt thứ 1-2 để tạo cành dinh dưỡng cho vụ thu hoạch sau.

Vụ Hè Thu: Cắt cành tháng 8-9 dương lịch, thu hoạch tháng 11-12 dương lịch. Thực hiện vào ngày nắng ấm, nhiệt độ thuận lợi nhất từ 22-25oC. Kỹ thuật cắt cành: Chọn những cành to khỏe mạnh, có thân tròn cỡ cây bút chì, lóng đều trên 2 cành cấp 1 nằm trên dây giàn, cắt để lại 8-9 mắt. Cắt xong cần phun thuốc rửa cành để tiêu diệt mầm bệnh còn tồn lại của vụ trước, thu gom cành lá vừa cắt bỏ, đốt hoặc chôn lấp để tránh lây lan sâu bệnh.

+ Buộc cành, tỉa chồi nách, tỉa quả: Ngay sau khi cắt cành cần buộc và phân chia lại số cành, định đều trên giàn, thường xuyên loại bỏ những cành yếu. Duy trì mật độ cành cấp 2, cành nuôi quả: 8-10 cành/cây. Buộc cành khi cành lên đến các dây giàn chữ Y, kết hợp tỉa bỏ bớt chồi nách.

+ Tỉa quả: Khi quả có đường kính khoảng 0,5-1cm thì tiến hành tỉa quả, đối với chùm có tai dài, có thể cắt ngắn lại, 1 chùm để từ 17-18 nhánh. Chú ý tỉa đều 4 phía và ở giữa, phía trong chùm quả, trung bình để 60-70 quả/chùm.
3.2.5. Quản lý sinh vật hại
- Quản lý sinh vật hại
+ Biện pháp canh tác: Vệ sinh đồng ruộng thường xuyên nhằm tiêu diệt mầm mống và nơi trú ẩn của sâu bệnh hại cây trồng; sử dụng phân bón hợp lý và chăm sóc các cây trồng cẩn thận để tăng khả năng chống sâu bệnh; gieo giống tránh những thời điểm sâu bệnh sinh trưởng mạnh; luân canh cây trồng. Sử dụng màng phủ nông nghiệp, sử dụng túi bao quả. 

+ Biện pháp sinh học: Bảo vệ thiên địch các loại sâu bệnh hại; sử dụng bẫy bả sinh học như: bẫy dính màu vàng, bẫy pheromone
+ Biện pháp thủ công: Thu gom và tiêu hủy quả, cành bị sâu đục nặng, quả bị rụng để diệt sâu nhộng.
+ Biện pháp hóa học: Chỉ sử dụng thuốc BVTV được quy định trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Khi sử dụng thuốc BVTV phòng trừ sinh vật gây hại phải sử dụng theo nguyên tắc 4 đúng và theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.
- Một số sâu, bệnh hại chính và biện pháp phòng trừ
(1) Sâu xanh da láng (Spodoptera exigua): Sâu non có màu xanh lá cây, xanh nhạt, đôi khi có nhiều sọc đen trên thân, kích thước tối đa dài trên 2cm; bên dưới mặt lá nho có các ổ trứng phủ một lớp lông màu trắng, sâu non nở ra tuổi nhỏ (sau 1-2 ngày) tập trung cắn phá xung quanh ổ trứng, làm cho nát hẳn phần lá. Khi sâu lớn (từ tuổi 3) phân tán cắn phá các phần non của cây như như đọt non và các chùm hoa lúc mới ra. Cây nho mới trồng thường bị cắn cụt ngọn, hạn chế sinh trưởng, lá rách nát; cây đang mang nụ, hoa bị sâu cắn phá làm giảm lượng hoa với các chùm nhỏ và không cân đối; trên nho già, sâu làm tàn lụi còn trơ cuống dẫn tới suy dinh dưỡng, ảnh hưởng tới năng suất của vụ cắt tiếp sau.
(2) Nhện đỏ (Eotetranychus carpini): Triệu chứng: Nhện hút dịch, làm cây bị suy yếu. Ngược lại với nhện vàng, nhện đỏ phá hoại tập trung chủ yếu trên lá bánh tẻ và lá già. Triệu chứng dễ nhìn thấy từ xa là giàn nho có màu như bụi bẩn, nhìn gần thấy trên mặt lá nhiều chấm đỏ li ti di động, ở mặt dưới lá nhiều hơn mặt trên. Đối với nho tơ mới trồng có sức sống mạnh thì phần lá phía trên vẫn màu xanh, nhưng lá phía gốc vàng và héo dần lên, cây như bị thiếu dinh dưỡng. Nho già bị hại nặng thì toàn bộ lá có thể cháy rụi, năng suất giảm nghiêm trọng trong vụ sau.
(3) Bệnh Mốc sương (Downy mildew): Nấm chủ yếu tấn công vào lá non và lá bánh tẻ làm xuất hiện các vết màu vàng với kích thước và hình dáng không đồng đều, sau đó mọc lên các bào tử nấm màu trắng. Nấm còn tấn công làm hoa bị tiêu hủy. Những quả bị bệnh nấm mốc sương gây ra có màu vàng hơi đỏ, bị chín ép và rụng. Bệnh phát sinh và gây hại nặng trong điều kiện thời tiết ẩm, mưa nhiều từ tháng 3 đến tháng 7.
Phòng trừ dịch hại cây thanh long: Áp dụng biện pháp quản lý sinh vật hại tổng hợp, quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp; phòng trừ sinh vật hại theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.
3.3. Thu hoạch
- Thu hoạch khi quả nho chuyển sang màu đen đặc trưng của giống, quả ngọt, thơm, cuống chuyển sang màu nâu (hoặc dùng máy đo độ brix >16% thì có thể thu được). Cắt quả vào sáng sớm từ 6-10 giờ sáng.
- Chọn những chùm quả đã đủ độ chín (khoảng trên 80% số lượng quả trong chùm có vỏ đã chuyển màu đen đặc trưng của giống). Dùng kéo cắt cuống chùm rời khỏi dây nho sao cho độ dài cuống tiện cho việc cầm nắm, xử lý bảo quản và đóng gói. Chú ý thu hoạch đảm bảo thời gian cách ly thuốc BVTV.
- Sau khi thu hoạch cần chuyển đến ngay người tiêu dùng; trường hợp cần bảo quản có thể để trong kho lạnh ở nhiệt độ 5oC (bảo quản được trên 20 ngày)./.